Verslag amfibieënwerkgroep 2014

Dit jaar vond de amfibieëntrek nogal gespreid plaats. We kenden een winter zonder enige vorst. Ook in het vroege voorjaar weigerde de temperatuur onder nul te geraken. De amfibieën, met name de salamanders zullen mogelijk al in januari, dus zeer vroeg, op trek zijn gegaan. We hebben er namelijk weinig gezien in de maanden daarna. En in januari waren we nog niet op de dijken. Op diverse avonden werden trekbewegingen waargenomen. Op een paar dagen was er sprake van echte topdrukte.
Als het flink regent, bij een relatief hoge temperatuur, is een massale trek te verwachten. Wij zorgen ervoor tijdig op de dijk te zijn en meerdere keren een traject te inspecteren. Ieder aangetroffen diertje wordt overgezet en geteld. Elk jaar kunnen we ons vervolgens een beeld vormen van de trekbewegingen op bepaalde dijkvakken. Jarenlang noteren van trekgegevens heeft ons geleerd, dat vaak op drie of vier avonden massale trek voorkomt. Nu hadden wij er maar twee. Op 19 maart (22,1% van het totaal) en op 8 april (25,2%). Het was hard werken die avonden!

Ons aandachtsgebied betreft de Lekdijk tussen Lexmond en Everdingen (tot het Fort) en drie locaties in en rond Leerdam (Industrieweg en Horndijk in Leerdam en het Lingedijkvak Leerdam – Kedichem). Onze werkgroep telde dit jaar 28 vrijwilligers.
Voor het dijkvak Lexmond – Everdingen zijn per soort de volgende onbeschadigde aantallen geteld.
1127 padden ; 496 kleine watersalamanders ; 142 bruine kikkers ; 9 heikikkers en 4 kamsalamanders.
Hierbij moet worden aangetekend, dat veel meer diertjes de dijken zullen zijn overgetrokken (een veelvoud van 5 wellicht). Wij zijn namelijk niet de hele nacht op de dijk, maar enige uren op de avond. Als het blijft regenen, zal de trek de hele nacht doorgaan. Gelukkig is er dan geen of weinig verkeer.
Dood van de weg geraapt werden : 428 padden, 99 kleine watersalamanders, 44 bruine kikkers, 9 heikikkers en geen slachtoffers onder de kamsalamanders. Uitval is vrijwel niet te voorkomen. Zelfs een beperkte autocapaciteit, maakt een flink aantal slachtoffers. De trage padden en salamanders zijn dan nog eens extra in het nadeel, omdat zij soms enige minuten nodig hebben een weg over te steken. Koelt het wat af, dan stoppen ze vaak, of keren zelfs om (maar dat gaat ook erg traag). Kikkers zijn meestal met een paar flinke sprongen aan de overkant.
Voor de regio Leerdam telden wij levend : 306 padden, 30 kleine watersalamanders, 154 bruine kikkers, vijf heikikkers en 1 kamsalamander. Helaas ook dode diertjes : 123 padden, 11 kleine salamanders, 49 bruine kikkers en één kamsalamander.
Totaal telden wij (levend en dood) 3038 amfibieën, waarvan toch nog veel door het verkeer omgekomen diertjes. Levend = 2274 (padden : 1433 ; kleine watersalamanders : 526 ; bruine kikkers : 296 ; heikikkers : 14 ; kamsalamanders : 5 ) en dood = 764.
Het laat zich raden, dat de verhoudingen heel anders komen te liggen als wij niet regen, wind en verkeer trotseren op de dijk.

Overzicht van de levend overgezette amfibieën over de afgelopen jaren.

noot : tot 2009 hebben de cijfers betrekking op de regio Lekdijk. Vanaf 2009 Lekdijk en regio Leerdam.
Zoals uit de overzichten blijkt, kunnen de waargenomen aantallen per jaar nogal verschillen. Dat kan
komen door externe omstandigheden. Bijvoorbeeld een strenge vorstperiode, werkzaamheden in of bij de biotopen (dijkversteviging). Ook kunnen we een deel van de trek hebben gemist (onverwachte trek zeer vroeg in het seizoen ; trek laat in de avond of nacht). Dit jaar telden we beduidend minder diertjes dan in 2013 en 2011. Ongeveer dezelfde aantallen als 2012, maar wel beduidend minder heikikkers en kamsalamanders.
Met de gemeente Leerdam hebben wij ook in 2014 overleg gevoerd, over te nemen maatregelen tegen uitval door verkeer, op een aantal wegvakken. Dit constructieve overleg heeft wederom geresulteerd in een plan van aanpak. Twee (lange) dijkvakken en een weg werden voor verkeer afgesloten. De hekken werden geplaatst als amfibieëntrek te verwachten was. Daartoe is een protocol afgesproken. Bewoners mogen uiteraard door de afzetting en zij zijn geïnformeerd over de afsluitingen. Het overige verkeer werd omgeleid. De drie locaties zijn gekozen, omdat bekend is, dat daar veel amfibieën trekken, maar ook velen door autowielen de overkant niet bereiken.
Diverse inwoners van Leerdam hebben positief gereageerd op informatie, die door de gemeente en de media is verstrekt. Sommigen hebben aangeboden mee te willen helpen bij de “paddentrek”. In 2009 zijn we beperkt begonnen met overzetten in de regio Leerdam. Vanaf 2010 zijn de activiteiten, door de inzet van meer vrijwilligers, sterk uitgebreid.
Ook dit jaar mochten wij meldingen van ringslangen ontvangen uit de omgeving van Leerdam en Schoonrewoerd. Deze (voor de mens ongevaarlijke) reptielensoort is in ons gebied niet meer weg te denken. De broedhopen, die op geschikte locaties zijn aangelegd, zijn succesvol gebleken.
Waarnemingen uit de Vijfheerenlanden van heikikkers, kamsalamanders en ringslangen zien wij ook in 2015 graag tegemoet!
Tot slot wil ik onze enthousiaste werkgroepleden bedanken voor hun grote inzet!

Eduard Polfliet

Een slang in de polder

De ringslang is een ongevaarlijke, niet giftige slang die in grote delen van Nederland voorkomt. Hij dankt zijn naam aan de gele, soms oranje, ring/band in de nek. Ringslangen kunnen goed zwemmen en eten hoofdzakelijk amfibieën (kikkers, padden en salamanders) en komt daardoor vaak in de buurt van water voor. Van oktober tot maart houdt de soort een winterslaap waarna hij bij stijgende temperaturen weer ontwaakt. Rond juni leggen de vrouwtjes eieren, die meestal in augustus of september uitkomen.

In Zuid-Holland is de soort tegenwoordig op veel plaatsen te vinden; van Leiden in het noordwesten tot Leerdam in het zuidoosten. Het bolwerk in deze provincie bevindt zich in het gebied tussen Boskoop, Reeuwijk, Gouda en de Krimpenerwaard. Echter, de ringslang lijkt in opmars en waarnemingen worden op tal van locaties gedaan. Ook in de Vijfheerenlanden leeft sinds vele jaren een populatie ringslangen. Vooral in het gebied tussen Hei- en Boeicop en Leerdam worden regelmatig ringslangen gezien.

De Werkgroep Ringslangen Zuid-Holland (WRZH) van Stichting RAVON (www.ravon.nl) probeert sinds enige jaren de verspreiding van de ringslang in kaart te brengen. Aangezien de soort grotere afstanden kan afleggen en ook regelmatig op erven en in tuinen opduikt, worden ze regelmatig door mensen gezien. Omdat de WRZH een zo compleet mogelijk beeld van de verspreiding wil krijgen, roepen wij iedereen op om ringslangwaarnemingen door te geven. Heeft u wel eens een ringslang in de Vijfheerenlanden of elders in Zuid-Holland gezien of kent u mensen die er wel eens een of meerdere hebben gezien, dan horen wij dat graag! Belangrijk is om de locatie zo nauwkeurig mogelijk door te geven en bij voorkeur de datum (dit mag bij benadering). Ook niet recente waarnemingen of toekomstige waarnemingen zijn van grote waarde.

Waarnemingen kunt u doorgeven aan j.rust3@kpnplanet.nl.

Werkgroep Ringslangen Zuid-Holland

MAAK KENNIS MET DE NATUUR OP WOENSDAG 19 FEBRUARI

Als je buiten bent en om je heen kijkt is er heel veel te zien. Als je dan ook nog iets weet en begrijpt van wat je ziet en van wat er gebeurt, wordt het steeds interessanter en leuker.
Om dit met u te delen worden er in de loop van het jaar avonden georganiseerd, waarop u kennis kunt maken met steeds een ander aspect van de natuur. Op woensdag 19 februari gaat u onder leiding van Eduard Polfliet kennis maken met amfibieën en het werk van de Natuur- en vogelwacht de Vijfheerenlanden hierbij.
Later dit jaar komen ook planten, vlinders en paddenstoelen aan bod en misschien nog meer aspecten uit de natuur.

Waar:
Natuurcentrum de Schaapskooi
Overboeicop 15
4145 NN Schoonrewoerd

Kosten:
Zo’n avond – woensdagavond, aanvang 20.00 uur – is geheel gratis, ook uw eerste kopje koffie/thee bij binnenkomst. Er kan een excursie aan verbonden zijn. Dat hoort u dan op de betreffende avond.

Aanmelden 19 februari:

is niet per sé nodig, maar mag wel bij Eduard Polfliet (ook voor nadere informatie), email eduardpolfliet@casema.nl of telefonisch 0347-372269