Op 26 april 2013 bestaat Natuur- en Vogelwacht De Vijfheerenlanden 47 jaar. Aan het eind van 2012 hadden we 1022 leden. Daarnaast wat de Domphoorn betreft 40 ruilabonnementen en gratis abonnementen voor bijvoorbeeld de wachtkamer van de huisarts. Via onze vereniging zijn 40 leden ook geabonneerd op “Het Vogeljaar”.

HET BESTUUR

Overleden
In 2013 hadden wij het overlijden te betreuren van Gerrit Streefkerk en Theo Spaan. Erelid ome Gerrit was voor onze vereniging zeer belangrijk. Het is voor een flink deel aan hem te danken dat de oude schaapskooi werd omgetoverd tot een prachtig natuurcentrum en dat het landschaps-onderhoud en de fruitoogst voortvarend werden aangepakt.
Theo Spaan was lang lid van de plantenwerkgroep en hielp een tijdje mee in de Schaapskooi.

Leden- en bestuursvergaderingen
In 2013 vergaderde het bestuur maandelijks, dus 12 keer. In april nam Dick Kerkhof het voorzitterschap over van Berry van Arkel, die wel lid bleef van het bestuur. Begin januari werd een extra Algemene Ledenvergadering belegd in verband met de vervanging van de bestelbus. Op 25 april vond de reguliere Algemene Ledenvergadering plaats.

Project Samenwerking Biodiversiteit Leerdam
De activiteiten van dit project zijn al in 2012 grotendeels afgerond. In 2013 zijn nog wel gegevens verzameld over broedgevallen in de gedistribueerde nestkasten en is hierover verslag gedaan in de Domphoorn.

Project Beleef de boomgaarden (Leerdam)
Dit project is in het voorjaar van 2013 volgens plan afgesloten. Wij verzorgden onder meer het onderdeel educatie.

Zonnestroominstallatie
In 2012 waren al plannen gemaakt voor de plaatsing van zonnepanelen op het dak van de Schaapskooi en de plaatsing van een oplaadpunt voor elektrische fietsen en scootmobielen. Op 9 maart 2013 was alles aangelegd en werd de opening verricht door de wethouders H. Freije van Zederik en W. van der Leij van Leerdam.

Vervanging bus en aanschaf nieuwe beamer
Begin januari is in een extra Algemene Ledenvergadering besloten tot de aanschaf van een andere bus voor de werkgroep Landschapsonderhoud, aangezien de zeventienjarige Fiat bestelbus aan het eind van zijn levensduur was gekomen. In het voorjaar is vervolgens een tweedehands Peugeot Boxer bestelbus aangeschaft. Later in het jaar is ook besloten tot de aanschaf van een nieuwe beamer, aangezien de oude onvoldoende kwaliteit leverde.

Lentefeest en Open dag
Op 27 april werd een Lentefeest gehouden, met als thema: dieren in de tuin. In samenwerking met een ad hoc werkgroep is op 5 oktober een goed bezochte Open Dag georganiseerd, met als thema: grienden.

Actiever benaderen van (potentiële) leden
Het bestuur heeft in 2013 het besluit genomen met ingang van 2014 jaarlijks een bijeenkomst voor nieuwe leden te organiseren, die dan in informele sfeer informatie krijgen over onze vereniging. In 2014 zullen ook enkele voor eenieder toegankelijke avonden worden gehouden, waarop experts van onze vereniging introducties zullen verzorgen over insecten, amfibieën, planten, (nacht)vlinders en paddestoelen.

Periodiek overleg met het Zuid-Hollands Landschap
Er is tweemaal overlegd met de Regio Veenweiden van het Zuid-Hollands Landschap. Hierbij zijn afspraken gemaakt over knotacties en inventarisatiewerk.

ANBI-status
De Natuur- en Vogelwacht is een Algemeen Nut Beogende Instelling, waarvoor met ingang van 2014 strengere toelatingseisen gelden. Om onze ANBI-status te kunnen behouden, hebben enkele bestuursleden relevante gegevens over onze vereniging ontsloten via de website.

Nacht van de nacht
Op 26 oktober is in en rond de Schaapskooi weer de Nacht van de Nacht georganiseerd, ditmaal in samenwerking met de gemeenten Leerdam en Zederik. In de Schaapskooi werd een lezing over het beheer van straatverlichting gegeven. Het Zuid-Hollands Landschap en Nel en Arie Brouwer werkten mee door ’s nachts de terreinen achter de Schaapskooi open te stellen voor een rondwandeling. Na terugkomst in de Schaapskooi werden voor de jeugd spannende verhalen verteld. Er waren enige tientallen deelnemers.

Groenbeheer gemeente Vianen
Een afvaardiging van het bestuur heeft in het voorjaar overlegd met wethouder M. Stolk over het groenbeheer van Vianen. Belangrijke punten waren de naleving van de Flora- en Faunawet door de gemeente en de mogelijke inbreng van (leden van) de natuur- en Vogelwacht. Afgesproken is dat de Natuur- en Vogelwacht zal worden betrokken bij de opstelling van een eigen Gedragscode Flora- en Faunawet van de gemeente Vianen.

Groene Motor
Het bestuur was vertegenwoordigd op een door de provincie Zuid-Holland belegde bijeenkomst over de Groene Motor, die onder andere de ondersteuning van vrijwilligers moet overnemen van Landschapsbeheer Zuid-Holland, dat eind 2013 ophield te bestaan.
Dick Kerkhof

WERKGROEP RUIMTELIJKE ORDENING

Overleg vooraf
De werkgroep RO heeft in 2013 inbreng geleverd in de volgende overlegorganen: klankbordgroep Landschapsvisie Vianen (2×), klankbord-groep Ruimte voor de Lek (2×), deskundigenoverleg Natuur en Veiligheid in Balans (2×; betrof de Nederrijn-Lek), Commissie Natuur en Landschap van Gebiedsplatform Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (5×), deskundigen-overleg over Natura 2000-gebied Uiterwaarden Lek (2×).

Zienswijzen
We hebben een zienswijze ingediend op de Partiële Herziening van de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-2028 en de Provinciale Ruimtelijke Verordening 2013 van de provincie Utrecht; dit betrof de voorgenomen bouw van drie windturbines in Polder de Biezen (vlakbij EHS-gebied Polder Autena), die wij liever op het industrieterrein van Vianen zien verrijzen. Voorts hebben we het voorgenomen peilbesluit voor de Vijfheerenlanden van Waterschap Rivierenland bestudeerd; wij zagen geen aanleiding tot het indienen van een zienswijze.

Merwedekanaal
Ten slotte hebben wij per brief aan Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland onze grote zorgen geuit over de natuuronvriendelijke wijze waarop een deel van de oevers van het Merwedekanaal wordt heringericht. We hebben de provincie gevraagd bij toekomstige oeververbeteringen veel meer rekening te houden met de natuur.
Dick Kerkhof

WERKGROEP ONDERHOUD SCHAAPSKOOI

Deze werkgroep doet onderhoud aan het gebouw, ’t parkeerterrein en het grasland van de Schaapskooi. De werkzaamheden bestaan uit kleine reparaties, grindharken (met een harkmachine), snoeien van de houtwal, meidoornhaag knippen, onkruid wieden, tent opbouwen en afbreken, baggeren van de sloot waar de machine niet kan komen, bloemenstrook inzaaien. De werkgroep bestaat uit een coördinator met assistentie van een aantal personen in wisselende samenstelling.
Naast het verrichten van de gebruikelijke onderhoudswerkzaamheden hebben we ons het afgelopen jaar in het bijzonder bezig gehouden met de vegetatie op het terrein. De laatste jaren werden de perken rond de knotwilgen naast de Schaapskooi overwoekerd door brandnetels. Door ze consequent met wortels en tak uit te trekken hebben we dat nu aardig onder controle. Nu komen er planten te voorschijn waarvan we niet wisten dat ze er stonden zoals daslook, look-zonder-look, sneeuwroem en vogelmelk. Voor de vlinders blijven er nog genoeg brandnetels over. In ’t voorjaar vloog er 2 keer ’n Oranjetip, ook Argusvlinder en Bontzandoogje waren er te zien. In ’t grasland was tot diep in de herfst de Kleine Vuur-vlinder te bewonderen. Dit naast de hier meer algemeen voorkomende soorten als Koolwitjes, Atalanta, Dagpauwoog, Kleine vos en ook Distel-vlinder.
Momenteel zijn we bezig een webcam te plaatsen bij het ooievaarsnest, en dan maar hopen dat ze er weer gaan broeden.
Piet Solleveld

BEHEER SCHAAPSKOOI

2013 was voor de beheerscommissie weer een uitstekend jaar, naast al onze eigen clubactiviteiten ontvingen wij nogal wat groepen waarvoor wij een programma verzorgden.
Programma onderdelen zoals een excursie of filmvertoning zijn dan populair, ook een natuurquiz of een lezing door een bekende natuurfotograaf werd aangeboden. Enkele malen verzorgden wij voor gezelschappen de lunch.

Zonnepanelen
Op 9 maart ontving het bestuur diverse genodigden waaronder wethouders uit alle drie de gemeentes van onze regio, dit ter gelegenheid van de officiële ingebruikname van onze eigen zonnestroominstallatie. Wij beheerders zorgden dat het deze mensen aan niets ontbrak.

Stempelpost
Steeds vaker worden wij door allerlei sportorganisaties gevraagd ons gebouw beschikbaar te stellen als rustpunt/stempelpost voor fietsers of wandelaars. Afgelopen jaar ontvingen wij op deze manier in 5 keer ruim 1000 sportievelingen voor een kop koffie of thee al of niet met een appelpunt.

Lentefeest
Tijdens het lentefeest op 27 april was het prachtig weer. De werkgroep de educatie had een prachtig dagprogramma gemaakt; er was van alles te zien en te doen. Ook aan de kinderen was gedacht. Voor hen waren allerlei spannende dingen te doen en te beleven. Het was de hele dag gezellig druk en wij van de catering hadden genoeg te doen.

Open Dag
De twintigste sapdag op 5 oktober was door het geweldige weer en door ruime berichtgeving van de regionale pers heel druk bezocht. De mensen in de werkschuur konden de vraag naar vers geperst sap nauwelijks aan, de fruitverkopers draaiden een topomzet.
Het terrein liep vol mensen en in de zaal was de vraag naar koffie, hoogstamappelpunten en streekproducten veel groter dan vorige jaren. Ook deze keer was er weer van alles te doen voor kinderen, vooral het zelf mogen bakken van een broodje boven open vuur wordt door hen als een avontuur ervaren. Dit soort evenementen is voor de beheerders altijd weer een uitdaging.

Dia-lezingen
De dialezingen werden dit jaar, mede door het programma-aanbod, bovengemiddeld bezocht. Dit zijn voor ons dan ook drukke maar wel heel leuke avonden.

Hoogstam-appelperenstroop
Zoals u eerder kon lezen is afgelopen jaar een hoogstam-appelperenstroop uit eigen boomgaard in de verkoop gekomen. De smaak is volgens velen, net als de fruitsappen van de nieuwe oogst, zeer goed; de afzet is dan ook goed te noemen. Wilt u ook eens kennis maken met deze producten kom dan naar De Schaapskooi waar het te koop is per glas, fles of pot. Ook kan men in combinatie met andere streekproducten mooie geschenken samenstellen

Ook in 2014 is weer van alles te doen, houdt u de activiteitenkalender in de gaten zodat u niets hoeft te missen. Ook dit jaar zijn wij weer paraat en ontvangen wij u graag.
Arie Versluis.

DE GROENE WINKEL

In de Groene winkel worden uitgaven op het gebied van de natuur aange-boden, boeken, uitgegeven door het KNNV, ook voor de jeugd, door de Vlinderstichting, Tirion en de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie.
Daarnaast is nog een beperkt aantal bijzondere uitgaven in voorraad zoals boeken van Astrid Kant over Weidevogels en van Piet Hein Spieringhs zijn zijn boek: Van Wilg naar mand.
De keuze aan zoekkaarten is uitgebreid met zoekkaarten over bijen en hommels en speciale informatiekaarten o.a. over het leven van de honing-bij, de wilde bij, de kikker en pad.
De onderwerpen van de wenskaarten in het rek werden steeds aangepast aan het seizoen en de voorraad aangevuld.
Voor de diverse DVD’s over tuinvogels, roofvogels en uilen kon men bij ons terecht, evenals voor de DVD over de Zouweboezem. Ook de in eigen beheer gemaakte cd met informatie over amfibieën was en is weer in voorraad.
Nestkasten, gemaakt in eigen beheer werden goed verkocht, evenals de zwaluwennesten van Vivara en een aantal speciaal bestelde en voor ons gemaakte eendenbroedkorven.
Het is de bedoeling onze werkzaamheden in het komend jaar op deze manier voort te zetten.
Sonja van Baren

WERKGROEP BEHEER COLLECTIE

Collectie vogels en zoogdieren.
Wederom zijn in het afgelopen jaar enkele vogels en zoogdieren toe-
gevoegd aan de collectie: Steenmarter, Aalscholver, Roek, Gele
Kwikstaart, Geelgors, en Poelsnip. Er zijn nog enkele soorten die bij
onze preparateurs liggen en waarvan ik hoop dat die in de loop van dit
jaar in de vitrines geplaatst kunnen worden.
Zo als gebruikelijk is, heb ik die dieren welke zijn aangeboden en die niet nodig zijn voor onze collectie, doorgegeven aan Naturalis waar ze geprepareerd worden voor de wetenschappelijke collectie.

De collectie insecten is met enkele honderden soorten uitgebreid, met name omdat moeilijk te determineren soorten nu langzaam aan gedetermineerd terug komen bij specialisten vandaan. Hierdoor wordt lang-zaam aan duidelijk dat de inventarisatie van het Reservaat Overboeicop, gelegen achter de Schaapskooi, nu reeds meer dan 1000 soorten heeft op geleverd. Hierdoor is de kennis over en het belang van dit gebied sterk gestegen.
Dit onderzoek wordt voort gezet, en er worden steeds nieuwe specialisten benaderd om de nog aanwezige ongedetermineerde dieren op naam te brengen.
Cees Gielis

DOCUMENTATIECENTRUM.
Ten behoeve van het documentatiecentrum zijn determinatie- en naslag
boeken door donaties en aankoop toegevoegd. Enkele oude rapporten en
inventarisaties zijn uit het schap gehaald, maar nog wel opgeslagen in
de Schaapskooi. Boeken die geen naslag- of determinatie functie hebben,
zijn op onze jaarlijkse Open Dag verkocht. De opbrengst is gebruikt
t.b.v. het documentatiecentrum.
Cees Gielis

WERKGROEP EDUCATIE

Bezoek scholen aan de Schaapskooi
In 2013 zijn 4 projecten georganiseerd voor de leerlingen van de basisscholen met als thema’s: “Water – leven in en om sloot en plas”,
“Kriebelbeestjes”, “Bomen smaken naar meer” en “Hoe dieren de winter overleven”. Daarvoor zijn 24 groepen met in totaal ca. 650 leerlingen van aangemeld.
Daarnaast hebben wij medewerking verleend aan leerlingen van het voortgezet onderwijs, die bij ons hun GPO’s (= grote practische opdracht), een onderdeel van het eindexamen hebben voorbereid en deels uitgewerkt.
Voor 2014 staan vooralsnog de volgende projecten voor de leerlingen van de basisscholen op het programma:
In de winter: “Hoe planten de winter overleven”, in het voorjaar: “Natuur om de hoek”, meteen na de zomervakantie “Vogels ….. “ en in het najaar: “Speuren naar sporen”. De basisscholen in de Vijfheerenlanden worden hierover benaderd, ook als er andere projecten tussendoor zouden komen.
We hopen weer veel leerlingen te mogen ontvangen.
Sonja van Baren

Jeugdactiviteiten
Dit jaar zijn 4 aparte jeugdactiviteiten georganiseerd waarbij aandacht besteed werd aan wintervogels en paddenstoelen en er werden nestkastjes getimmerd. Vanzelfsprekend waren we er ook op het Lentefeest in april en op onze traditionele Open Dag in oktober, waar we weer veel kinderen in contact hebben gebracht met de natuur, dit in samenwerking met enthousiaste leden van andere werkgroepen.
Ook heeft de werkgroep meegewerkt aan de organisatie van een dag in en om De Schaapskooi voor Rangers van het Wereld Natuur Fonds en waren we, op verzoek van de Gemeente Leerdam, aanwezig op de boomplantdag in wijk West.
In 2014 hopen we weer enkele activiteiten voor de jeugd te organiseren, te beginnen op 3 januari met o.a. het maken van vetbollen voor vogels.
Chris Kramer

Dialezingen en Exposities

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Voor de 12 dia-lezingen kwamen 858 bezoekers naar de Schaapskooi. Dat is gemiddeld per dialezing 71,5. Een resultaat om trots op te zijn. Ook financieel is het resultaat positief ondanks het feit dat de kosten hoog waren, omdat de sprekers vaak van ver kwamen. Ik denk dat ook het gevarieerde aanbod van de lezingen steeds voor een wat wisselend publiek zorgt.
Ook de kwaliteit van de exposities is hoog. De exposanten zien het werk van hun voorgangers en willen daar graag na hangen. Hun verzoeken zorgen intussen voor een wachtlijst.

 

 

 

 

 

 

 

Simon Bakker

VOGELWERKGROEPEN

Weidevogelgroep
De aanhouder wint, dat toont deze werkgroep toch zeker. Na meer dan twintig jaar volharding en niet opgeven zien we de laatste jaren de weide-vogeldichtheid langzaam toenemen. Ook het aantal deelnemende enthousiaste boeren nam toe. Inmiddels zijn er al dertig boeren in de VHL die met grote gedrevenheid hun nesten goed weten te lokaliseren en ze markeren.
Dan volgt natuurlijk het allerbelangrijkste: door een goede communicatie met de vrijwilliger worden deze weilanden dan aangewezen als kuikenland. Er mag dan niet voor juni gemaaid worden. Daardoor zijn de kuikens die dan in het lange gras hun voedsel en bescherming tegen predatoren vinden, in de gelegenheid zonder gevaar vliegvlug te worden. Als we naar het gruttokuiken kijken: na vijfentwintig dagen kan hij vliegen. Het kuikenland dat met rust wordt gelaten tot in de eerste week van juni is dus voor hem van levensbelang om op te groeien.
Nu na zoveel jaren van doorzetting en enthousiasme is het ons gelukt de achteruitgang van de bekendste weidevogels een halt toe te roepen. In het kuikenland zijn vele kuikens vliegvlug geworden, iets wat anders onmogelijk was geweest. Zuid-Holland is de enige provincie waar de grutto niet is afgenomen in de afgelopen jaren, terwijl er in heel Nederland nog steeds een sterke afname geldt. Het blijkt maar weer dat een goede samenwerking tussen boer en vrijwilliger loont.
Dat komt ook zeker in onderstaande tabel tot uiting.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Werkgroep nestkasten

Op het terrein van de Schaapskooi en van buurman Bas hangen 20 nestkasten, waarvan er 14 bebroed waren: 3 door de Koolmees, 3 door de Pimpelmees, 3 door de Huismus, 3 door de Ringmus, 2 door de Grauwe Vliegenvanger en 1 door een Boomkruiper.
In het gebied achter de Schaapskooi hangen 34 nestkasten waarvan er 28 bebroed waren: 14 door Koolmees, 11 door Pimpelmees, 2 door Boomkruiper en 1 door een Ringmus.
Van de boomgaard aan de Kerkweg in Schoonrewoerd, en de boomgaard aan de Biezenweg in Hagestein waren bij het ter persen gaan van dit nummer nog geen gegevens bekend.
Piet Solleveld
Vogelwerkgroep

In het voorjaar van 2011 werd onze werkgroep opgericht. Met veel enthousiasme zijn negen vogelaars toen aan de slag gegaan. Er werden plannen ontwikkeld en van meet af aan in uitvoering genomen. Contacten werden gelegd en onderhouden met externe deskundigen en instanties.
Inmiddels telt onze groep 15 leden. Binnen de werkgroep beschikken we over vaardigheden op een aantal gebieden: kennis van de soorten, inventarisatiekunde en deskundigheid op het gebied van kennisoverdracht. We stellen ons ten doel de Vijfheerenlanden grondig op de vogelkaart te zetten. Maar ook willen we graag onze vergaarde kennis met anderen delen. Bovenal willen we de aandacht voor de vogelwereld bij een groot publiek bevorderen.

Vogelcursus.
Voor 31 deelnemers werd in de winter en het voorjaar een vogelcursus voor beginners georganiseerd. Voor het tweede achtereenvolgende jaar bleek de animo nog steeds groot. In 2012 deden immers al 33 cursisten mee. Verdeeld over vier avonden werden de min of meer algemene soorten behandeld. Aansluitend op de zaterdag werd een vogelexcursie aangeboden. De cursus was een groot succes blijkens de vele reacties.

Activiteiten vogelweek.
In het kader van de nationale vogelweek in mei van Vogelbescherming, werd meegedaan aan een vijftal excursies (waaronder één door ons werd georganiseerd). 32 geïnteresseerden hebben in totaal meer dan 90 soorten gezien.

Sovon vogelatlas.
Het gehele jaar zijn wij druk geweest met inventarisaties ten behoeve van de Sovon vogelatlas. In een gebied van 5 x 5 kilometer wordt op 8 locaties geteld volgens een vast schema. Dit project loopt ook in 2014 door.

Project zwarte sterns.
In de Linge, bij polder De Eng, hebben wij vlotjes geplaatst om zwarte sterns broedgelegenheid te bieden. Vervolgens werden op deze en een andere reeds bestaande locatie de broedresultaten gevolgd. Een tijdrovend werkje, dat veel kennis over het broedgedrag heeft opgeleverd. Tot onze verbazing werden veel nieuwe vlotjes spoedig bezet en mochten wij enige succesvolle broedsels verwelkomen.

Ooievaars.
In Vianen en Schoonrewoerd hebben wij medewerking verleend bij het ringen van jonge ooievaars. De ringen zijn door ons betaald (uit de inkomsten van onze vogelcursus). De brandweermensen die kosteloos de hoogwerker bedienden hebben goed werk verricht. Het gaat erg goed met onze ooievaars, mede door het werk van de stichting STORK, waarmee wij contacten onderhouden.

Open dag.
Begin oktober heeft onze werkgroep zich gepresenteerd op de “Open dag“ in en bij de Schaapskooi. Op het terrein achter ons verenigingsgebouw werden vogels gespot in het kader van Eurobirdwatch.

Watervogeltellingen.
Voor Sovon hebben wij vanaf september maandelijks zogenaamde watervogeltellingen verricht. In overleg met Sovon hebben we in de Vijfheerenlanden een aantal relevante blokken bepaald. In die blokken, grote poldergebieden en waterpartijen, werden alle watervogels geteld, die gedurende een bepaalde dag van de maand aanwezig waren. In drie groepen hebben we zodoende een flink stuk van ons gebied in kaart gebracht. Met name de grote aantallen ganzen en eenden maakten de tellingen niet altijd eenvoudig, maar door systematisch te werken is dat uiteindelijk toch gelukt. De gegevens zijn verwerkt en aan Sovon ter beschikking gesteld. Dit project wordt in 2014 gedurende de maanden januari tot en met april voortgezet.

Jaar van de patrijs.
2013 was landelijk uitgeroepen tot het jaar van de patrijs. Voor dit project werden enige tellingen verricht, maar dat heeft geen relevante informatie opgeleverd.

Slaapplaatstelling van grote zilverreigers.
In de Vijfheerenlanden is de grote zilverreiger een bekende verschijning. Buiten de broedtijd zoeken zij tegen de schemering een gezamenlijke slaapplaats op. In een perceel van het Zuid Hollands Landschap bevindt zich een van die slaapplaatsen. Bij tellingen werden soms 40 reigers waargenomen.

Met dank aan allen voor hun inzet.
Eduard Polfliet (coördinator vogelwerkgroep)

LANDSCHAPSBEHEER

Jaarverslag VUT– groep: onderhoud knotwilgen
Sinds jaren komt een hechte vriendengroep senioren wekelijks op woensdag naar de Schaapskooi om in het winterseizoen de talloze knotwilgen van hun “pruik” te verlossen. Daarbij zijn wij lekker in de buitenlucht en trimmen ons fit bij dit zaagwerk ten behoeve van ons mooie Hollandse polderlandschap.
We komen soms van wat verder weg maar hebben dit er graag voor over zoals bijvoorbeeld Bep onze nestor van over de Lek uit Vreeswijk/Nieuwegein. En Henk en Bert komen samen met de auto uit Hardinxveld, een andere regio. Rien en Bert B komen uit Gorinchem, deels per trein en fiets.
Momenteel telt onze groep 20 mensen waaronder dit jaar Stef de Ridder uit Lexmond als nieuweling. Een ledenstop is door de commissie (Gerrit) overwogen bij zijn toelating. De wekelijkse opkomst is groot.
Hofmeester Bep komt als eerste aan om zijn vrienden te ontvangen met een kop vers gezette koffie aan de grote tafel, waarbij de laatste nieuwtjes en ongemakken worden uitgewisseld.
Marius, die de werkbus al uit de stalling heeft gehaald en geladen met ladders en zagen, verlaat tegen 10 uur als eerste zwijgend de koffietafel wat voor de rest het sein is om nu ook maar te vertrekken.
De klanten bevinden zich in een grote kring rond de Schaapskooi: Hagestein, Fort Everdingen, Leerdam, Nieuwland en Meerkerk, wat dus weer een eindje rijden betekent. Maar ter plaatse volgt een standaard zaagritueel waarbij het oppassen blijft want de knotwilgen staan altijd langs de sloot.
Voor de middagpauze biedt de werkbus ons onderdak (het wordt dan wel dringen) en koffie uit de thermoskannen, maar gewoonlijk is er wel een schuur of gastvrije boer waar we binnen aan tafel schuiven en van koffie etc. worden voorzien.
Weer aan het werk begonnen, valt er een zaag in de sloot of erger…. en is de ladder te kort en volgen er opmerkingen over deskundigheid van het zagen en vooral over het opruimen van je “ravage” en het vissen van de takken uit de sloot, want…….. morgen kan het gaan vriezen!!
Dan komt het tijdstip waarop door iemand zuchtend het einde van de werktijd wordt voorgesteld…….de conditie spreekt mee…….. en door anderen weer zo lang mogelijk wordt doorgewerkt, de z.g. “zaagverslaafden”
Liggen de ladders allemaal weer in- en op de werkbus dan keren we terug naar de Schaapskooi. Hier worden werkkleding en laarzen uitgetrokken en schuiven we nogmaals aan de tafel voor wat napraten en de opgave van de nieuwe klus voor de volgende week. Marius brengt zijn administratie op orde en we drinken nog een glas van ons eigen vruchtensap en de alcoholisten bier of een borrel.
Tenslotte vertrekken we eerder of later moe en voldaan weer naar het thuisfront.
Voor de statistieken: in het seizoen 2012/2013 hebben wij 335 knotwilgen onderhanden genomen.
Bert den Breejen

Hoogstamfruitgroep
Hoewel het in eerste instantie leek dat er niet bar veel fruit in onze adoptieboomgaarden te plukken zou zijn, viel dat achteraf enorm mee. Ook bij een aantal particuliere eigenaren van hoogstambomen plukten we meer appels en peren dan aanvankelijk werd gedacht.
Het gebeurde enige malen dat tijdens het plukken met spoed bakken bijgehaald moesten worden omdat de verwachtingen ruim werden overtroffen. De uiteindelijke oogst van appels en peren bedroeg ruim 22.500 kilo; dit is voor ons geen record maar wel een prima resultaat.
Het gevolg was wel dat de plukkers dit jaar vol aan de bak moesten, er werden extra plukdagen ingelast. De nieuwe Peugeotbus kwam hierbij goed van pas, want al dat fruit moest ook ergens naar toe. Zo werd dit jaar ongeveer 12 ton fruit naar Schulp vruchtensappen gebracht, hiervan was 4 ton bestemd voor een handelaar die een sap onder eigen label laat maken, de rest werd verwerkt tot ons eigen merk “HOOGSTAMFRUITSAP” en is nu te koop in “De Schaapskooi”.
Ook ging 2 ton peren naar de groothandelsmarkt in Amsterdam en 4 ton ging naar biologisch fruitbedrijf “Pomona”. Van deze laatste partij kregen we later een flink gedeelte terug in de vorm van appelperenstroop. Vooraf moest al dit fruit gesorteerd zijn, want het beste en mooiste fruit bleef in de werkschuur en werd van daaruit per kilo verkocht aan passanten en leden van onze club, maar ook aan een AGF-speciaalzaak in IJselstein.
Dit jaar werden de al eerder aangekochte fruitbakken in gebruik genomen. Deze bakken bevallen heel goed – ze zijn licht en prima stapelbaar – en vervangen de ouderwetse houten fruitkisten welke door ouderdom en molm toe waren aan vervanging. Tijdens de oogst hadden we over het algemeen goed weer. Eén keer konden we door hevige regen niet gaan plukken maar we maakten ons toch nuttig, o.a. met sorteren en transporteren van eerder geplukt fruit.
Het was weer een gezellige periode zeker ook na afloop van de werkzaamheden wanneer men altijd nog even bijeen zit om na te praten, maar ook om een hoogstamsapje te drinken hoewel een enkeling ook wel een gerstesapje lust.
Helaas was er dit jaar een vervelend incident. Tijdens het plukken van peren is onze vriend en medestrijder Nol de Leeuw enkele meters naar beneden gevallen en daarbij ongelukkig geland. Het gevolg was een scheurtje in een middenvoetsbeentje en Nol moest tijdelijk in het gips. Hoewel zijn voet nog wat stijf en gevoelig is, gaat het nu weer veel beter met hem. Wij hopen dat verder herstel spoedig verloopt en dat het helemaal goed komt met zijn voet.
En nu begint het weer van voor af aan en is de noodzakelijke snoei van de hoogstambomen alweer begonnen.
Arie Versluis

PLANTENWERKGROEP

Met de plantenwerkgroep gaan we van april tot september ongeveer één maal per maand op planten excursie.
Hieronder staan de vijf gebieden beschreven waar we geweest zijn:
De eerste keer, op 20 april, stond op ons programma een stinzenplanten excursie op Landgoed Rijnhuizen te Nieuwegein.
Het weer is goed, zonnig en ongeveer 12 graden. Op het gazon voor het kasteel zijn de krokussen uitgebloeid, maar de vingerhelmbloem, bos-anemoon en holwortel bloeien volop. Bij de kasteelgracht staat het zomerklokje en onder de trompetboom het gevlekt longkruid en de gele anemoon. Langs de Vaartse Rijn beginnen de eerste bostulpen te bloeien. Op de vijverrand bloeien de moeraslantaarns met grote gele kelken. We zien ook wit en Japans hoefblad en kievitsbloemen in bloei. In de muur bij de voormalige kas staat tongvaren, wit vetkruid, muurbloem en de muurleeuwenbek.

8 juni: De uiterwaard bij Fort Everdingen
Het is een mooie plek om planten te zoeken; een paar jaar geleden is het terrein op de schop geweest en er zijn geulen gegraven. Daardoor zijn er nu allerlei bijzondere planten te vinden. We vinden er bijvoorbeeld esparcette, smalle en ruige weegbree, echte en gewone hoornbloem, kleine pimpernel, knolboterbloem, grote watereppe, karwij, moerasandoorn, veldsalie, moeraskartelblad, kruisbladwalstro, enz.

23 juni: De vogelwacht excursie naar Oostvoorne.
Met Dick Kerkhof werd dit een plantenexcursie. We gaan eerst de orchideeën in de door Kees Sipkes aangelegde Heemtuin bij de Tenelleplas bekijken. We zien hier maar liefst acht soorten orchideeën (later nog zes). Onderweg door het Voornse duin vinden we geel zonneroosje, slangenkruid, graslelie, adderwortel, grote ratelaar en glad parelzaad. Op het terrein van het vroegere vliegveld vinden we de rietorchis, moeraswespenorchis, gevlekte orchis, de keverorchis en de prachtige bijenorchis. In het Parnasiavlak zien we ook nog moeraskartelblad en de zeldzame groenknolorchis.

3 aug: Plantenexcursie naar de Krimpenerwaard.
In de buurt van Berkenwoude gaan we op een paar plaatsen de planten bekijken. In het eerste gebied zien we veel soorten zeggen, zoals blaas-zegge, sterzegge, blonde zegge en snavelzegge, maar ook kruipganzerik, rietorchis, moeraswespenorchis en ronde zonnedauw.
In het volgende gebied zien we o.a. de klokjesgentiaan, veenpluis, hondsviooltje, kleine valeriaan, teer guichelheil en de zwanenbloem. In het laatste, kort tevoren ondiep afgegraven gebied vinden we rode ganzenvoet, grote ratelaar en watertorkruid.

7 sept: Excursie naar de Westduinen op Goeree.
We starten op het terrein met de zendmasten en zien meteen al de eerste herfstschroeforchissen. Het is een begroeid duinkopjeslandschap met lage duintjes en ondiepe dalen en op veel plaatsen staan herfstschroef-orchissen. Andere bijzondere planten die we zien zijn veldgentiaan en slanke gentiaan, zandblauwtje, krielparnassia, drienervige zegge, bevertje, zeegroene zegge, geelhartje, grote tijm, gewone vleugeltjesbloem, aardbeiklaver en wilde kamperfoelie. Dick vindt ook de vlozegge, een mini plantje van een paar cm, dat niet opvalt tussen de andere begroeiing. We hebben hier veel duinplantjes gezien, die allemaal heel klein waren door weinig voeding in de grond.

Planten determineren:
Daarnaast hebben we op een aantal donderdagavonden in de Schaapskooi een aantal grassen en planten die we zelf verzameld hebben, gedetermineerd. Ook in 2014 gaan we met de plantenwerkgroep op dezelfde voet verder.
Dick, Thijmen, Jans, Jannie, Jopie, Jules, Hendrien, Peter en Bart.

AMFIBIEËNWERKGROEP

Dit jaar vond de amfibieëntrek voornamelijk plaats in april. Erg laat! De koude en lange winter hield onze amfibieën in hun schuilplaatsen. Begin maart was op een paar avonden enige beweging in de diertjes te bemer-ken, maar daarna sloeg de winter weer hard toe. Op 10 avonden werden trekbewegingen waargenomen, veel minder dan voorgaande jaren. Op een paar dagen was er sprake van echte topdrukte.
Als het flink regent, bij een relatief hoge temperatuur, is een massale trek te verwachten. Wij zorgen ervoor tijdig op de dijk te zijn en meerdere keren een traject te inspecteren. Ieder aangetroffen diertje wordt overgezet en geteld. Elk jaar kunnen we ons vervolgens een beeld vormen van de trek-bewegingen op bepaalde dijkvakken. Jarenlang noteren van trekgegevens heeft ons geleerd, dat vaak op drie of vier avonden massale trek voor-komt. Nu hadden wij er vier achtereen. Op 11, 12, 13 en 14 april telden wij respectievelijk 9,7%, 39,6%, 24,0% en 7,5% van de aantallen. 12 april mag als een record in de boeken. Het was hard werken die avond!
Ons aandachtsgebied betreft de Lekdijk tussen Lexmond en Everdingen (tot het Fort) en drie locaties in en rond Leerdam (Industrieweg en Horndijk in Leerdam en het Lingedijkvak Leerdam – Kedichem).
Onze werkgroep telde dit jaar 30 vrijwilligers.
Voor het dijkvak Lexmond – Everdingen zijn per soort de volgende onbeschadigde aantallen geteld: 1600 padden, 600 kleine water-salamanders, 106 bruine kikkers, 5 heikikkers en 7 kamsalamanders.
Hierbij moet worden aangetekend, dat veel meer diertjes de dijken zullen zijn overgetrokken (een veelvoud van 5 wellicht). Wij zijn namelijk niet de hele nacht op de dijk, maar enige uren op de avond. Als het blijft regenen, zal de trek de hele nacht doorgaan. Gelukkig is er dan geen of weinig verkeer.
Dood van de weg geraapt werden: 451 padden, 126 kleine water-salamanders, 12 bruine kikkers, 1 heikikker en 1 kamsalamander. Uitval is vrijwel niet te voorkomen. Zelfs een beperkte autocapaciteit, maakt een flink aantal slachtoffers. De trage padden en salamanders zijn dan nog eens extra in het nadeel, omdat zij soms enige minuten nodig hebben een weg over te steken. Koelt het wat af, dan stoppen ze vaak of keren zelfs om (maar dat gaat ook erg traag). Kikkers zijn meestal met een paar flinke sprongen aan de overkant.
Voor de regio Leerdam telden wij levend: 1205 padden, 216 kleine watersalamanders, 67 bruine kikkers, 26 heikikkers en 2 kamsalamanders.
Helaas ook dode diertjes: 154 padden, 32 kleine salamanders en 7 bruine kikkers.
Totaal telden wij (levend en dood) dus 4618 amfibieën, waarvan toch nog veel door het verkeer omgekomen diertjes. Levend = 3834 en dood = 784.
Het laat zich raden, dat de verhoudingen heel anders komen te liggen als wij niet regen, wind en verkeer trotseren op de dijk.

Zoals uit de overzichten blijkt, kunnen de waargenomen aantallen per jaar nogal verschillen. Dat kan komen door externe omstandigheden.
Bijvoorbeeld een strenge vorstperiode, werkzaamheden in of bij de biotopen (dijkversteviging). Ook kunnen we een deel van de trek hebben gemist (onverwachte trek zeer vroeg in het seizoen; trek laat in de avond of nacht). Dit jaar telden we beduidend minder kamsalamander, minder bruine kikkers en heikikkers. Maar de padden hadden een goed jaar. In februari was er sprake van een strenge vorstperiode. Mogelijk hebben amfibieën in hun winterbiotopen daar sterk onder geleden. Bruine kikkers bijvoorbeeld overwinteren vaak in het water en hebben wellicht te lang onder het ijs moeten verblijven. Vrij snel na de dooi zijn de salamanders gaan trekken en wel zo spoedig, dat we ze nog niet hadden verwacht. We hebben er misschien veel gemist. Winteruitval is natuurlijk ook een mogelijkheid.

Overzicht van de afgelopen jaren
Noot bij het overzicht: tot 2009 hebben de cijfers betrekking op de regio Lekdijk. Vanaf 2009 Lekdijk en regio Leerdam.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Diverse instanties scheppen voorwaarden tot uitbreiding en verbetering van biotopen. Met name een kwetsbare soort als de kamsalamander profiteert hiervan. Met de gemeente Leerdam hebben wij ook in 2013 overleg gevoerd, over te nemen maatregelen tegen uitval door verkeer, op een aantal wegvakken. Dit constructieve overleg heeft wederom geresulteerd in een plan van aanpak. Twee (lange) dijkvakken en een weg werden voor verkeer afgesloten. De hekken werden geplaatst als amfibieëntrek te verwachten was. Daartoe is een protocol afgesproken. Bewoners mogen uiteraard door de afzetting en zij zijn geïnformeerd over de afsluitingen. Het overige verkeer werd omgeleid. De drie locaties zijn gekozen, omdat bekend is, dat daar veel amfibieën trekken, maar ook vele door autowielen de overkant niet bereiken. Diverse inwoners van Leerdam hebben positief gereageerd op informatie, die door de gemeente en de media is verstrekt. Sommige hebben aangeboden mee te willen helpen bij de “paddentrek”.
In 2009 zijn we beperkt begonnen met overzetten in de regio Leerdam. Vanaf 2010 zijn de activiteiten, door de inzet van meer vrijwilligers, sterk uitgebreid.
Ook dit jaar mochten wij een aantal meldingen van ringslangen ontvangen uit de omgeving van Leerdam en Schoonrewoerd. Deze (voor de mens ongevaarlijke) reptielensoort is in ons gebied niet meer weg te denken. De broedhopen, die op geschikte locaties zijn aangelegd, zijn succesvol gebleken.
Waarnemingen uit de Vijfheerenlanden van heikikkers, kamsalamanders en ringslangen zien wij ook in 2014 graag tegemoet!
Tot slot wil ik onze enthousiaste werkgroepleden bedanken voor hun grote inzet!
Eduard Polfliet (coördinator amfibieënwerkgroep)
Tel.: 0347 – 372269 e-mail: eduardpolfliet@casema.nl

WERKGROEP INSECTEN

De Werkgroep Insecten heeft in het afgelopen jaar wederom haar maandelijkse bijeenkomsten gehouden op de tweede woensdag van de maand. De bijeenkomsten werden gemiddeld door 10 mensen bezocht. Insecten werden gedetermineerd, interessante dieren getoond en besproken en onderhoud gepleegd aan de collectie insecten van de Vijfheerenlanden.
In januari 2012 is begonnen met een inventarisatie van het natuurgebied achter de Schaapskooi. Door de leden van de werkgroep is in het afgelopen jaar weer extra aandacht besteed aan dit inventarisatieproject “Natuur Reservaart Overboeicop”. De verzamelmethode was anders om een zo groot mogelijke variatie in soorten te krijgen. Er is o.a. met licht geïnventariseerd. Daarnaast is meer aandacht geschonken aan waterinsecten.
Ten behoeve van de bibliotheek zijn enkele naslag- en determinatiewerken aangeschaft.
Cees Gielis

EXCURSIEWERKGROEP

In 2013 organiseerde de excursiewerkgroep 20 excursies. Daarnaast organiseerde Jopie 29 excursies op korte termijn. Totaal namen ongeveer 350 personen aan deze excursies deel. Met gemiddeld ongeveer 7 deelnemers per excursie. Het wordt te veel om alle excursies op te noemen, maar we zullen er een aantal uit kiezen.
Op 27 januari organiseerde Jules de eerste excursie naar Kalmthout in België.
Op 8 februari gaat Jopie naar het bos met de dansende bomen nabij Ermelo; de bomen hebben rare bochten in de takken.
Op 27 februari gaan we met Bart naar de Biesbosch, waar we een blauwe kiekendief en een aantal veldleeuweriken zien en horen. Ook zwemmen er wel 15 nonnetjes bij polder Malta.
Op 24 maart is het goed vogelen langs de Lek met Eduard; we zien o.a. dodaars, kluut, brilduiker, grote zaagbek en wel 80 grutto’s.
Eind maart gaan we eindelijk een rondwandeling maken op Rottum. We varen er heen met een boot, het is een dagexcursie. We zien o.a. rotganzen en een frater.
Op 7 april was het nog te koud in de Zouwe, er waren nog geen rietvogels, wel de watersnip en de tureluur. Maar op 28 april hebben we wel veel rietvogels gezien, zoals de blauwborst, cetti’s zanger, purperreiger en grutto.
In de week van 4 tot 12 mei verzorgt Jopie 5 vogelweekexcursies samen met de Vogelbescherming. Tijdens deze excursie zien ze 90 verschillende soorten vogels.
De excursie naar Voorne in juni werd een plantenexcursie met Dick Kerkhof, we zien wel 14 soorten orchideeën (zie foto van de bijenorchis). Tijdens de jaarlijkse excursie naar Plan Tureluur met Eduard worden er altijd wel geoorde futen, plevieren en tureluurs gespot.
In juli en augustus verzorgt Jopie elke week wel een excursie, waarbij veel vogels, planten en vlinders te zien zijn.
De excursie met Gerrit naar de Biesbosch in september was een succes, met o.a lepelaars, een blauwe kiekendief, de zeearend en de visarend.
In de herfst vinden we met Jannie en Thijmen in de Kampina en het Horsterwold veel soorten paddenstoelen, zoals bovisten, russula’s, amanieten, enz.
We komen dit jaar aan een gemiddelde van bijna 1 natuurexcursie per week Ook voor 2014 zijn een aantal nieuwe excursies gepland, o.a. een weekend naar de Eifel. Elk jaar hebben we een aantal vaste plaatsen waar we naar toe gaan, zoals de Zouwe, de Biesbosch en langs de Lek.
Tot ziens in 2014!
Bart, Jopie, Jules, Gerrit, Eduard en Rein.

WERKGROEP PUBLIC RELATIONS

Alhoewel nog geen sprake is van een formele werkgroep hebben Pieter Hellingman en Berry van Arkel een eerste voorstel voor een plan van aanpak PR opgesteld. Belangrijk hierbij is om doel en doelgroep van de PR goed in beeld te krijgen. Als dat helder is kunnen de in te zetten PR-middelen worden uitgewerkt. Hierbij moet gedacht worden aan de website, persberichten, organiseren van themadagen of bijeenkomsten en het aanwezig zijn op markten en festiviteiten.
Berry van Arkel
REDACTIE DE DOMPHOORN, ONS VERENIGINGSBLAD

De Domphoorn, boordevol nieuws, actualiteiten, terugblikken en zaken om over na te denken, viel weer vier keer bij u op de mat. Met een k(l)eurige voorkant passend bij het seizoen of bij een van de artikelen.
Met een gemiddeld aantal pagina’s van 44 mogen we stellen dat we erin geslaagd zijn een constant aanbod van artikelen voor u te regelen. We hebben vaste schrijvers, maar elke keer ook weer nieuwe stukjes, aangeleverd door enthousiaste leden. Wij zijn daar erg blij mee. In nummer drie van dit afgelopen jaar stonden we stil bij het overlijden van Gerrit Streefkerk. En nummer vier stond bol van de foto’s. Dank aan allen die bijdragen hebben geleverd aan onze Domphoorn in welke vorm dan ook. Het is een verenigingsblad waar we best trots op mogen zijn.
Jolanda Lemcke

VOGELWAARNEMINGEN

De vogelwaarnemingen die digitaal worden doorgegeven, worden ieder kwartaal door Hans Evers bewerkt, geschikt gemaakt voor plaatsing in de Domphoorn en voorzien van een inleiding en commentaar. Met dank aan Hans Evers en alle mensen die hun waarnemingen doorgeven.

WERKGROEP WINTERVOEDERING

Deze werkgroep is dit jaar niet tot actie overgegaan.

BEDANKT

Het bestuur wil de contactpersonen van de verschillende werkgroepen bedanken voor het insturen van hun jaarverslag. Zonder hun bijdrage was het niet mogelijk geweest dit jaarverslag te maken.

Wim Pons, Secretaris.